علت خواب رفتن دست و پا و درمان آن؛ ۹ دلیلی که شما را مورمور می‌کند

خواب رفتن دست و پا یا هر دوی آنها، عارضه‌ای بسیار رایج و آزاردهنده است. چنین احساسی خیلی از اوقات بی‌خطر و موقتی است. ممکن است خیلی ساده، وقتی دست‌تان را مدت طولانی زیر سرتان می‌گذارید به اعصاب دست فشار وارد شود و دست‌تان خواب برود، یا مثلا وقتی پاهایتان را روی هم می‌اندازید، اگر بیش از حد طول بکشد اعصاب پایتان عکس‌العمل نشان بدهد و در اصطلاح عامیانه، گِزگِز شود. در هر دو مورد این گِزگِز (مورمور) شدن هر چند که آزاردهنده است اما با دردی همراه نیست و با از بین رفتن فشار وارده برطرف می‌شود، فقط کافی است فرد حالت قرار گرفتن دست یا پای خود را تغییر دهد. نوشته‌ی زیر را بخوانید تا بیشتر با علت خواب رفتن دست و پا آشنا شوید.

چرا باید به‌دنبال علت خواب رفتن دست و پا باشیم؟

مواردی وجود دارد که خواب رفتن دست و پا ممکن است شدید باشد، به تناوب تکرار شده یا تبدیل به عارضه‌‌ای مزمن شود. البته این خواب رفتن دست و پا ممکن است با علائم دیگری هم همراه شود؛ درد، خارش، بی‌حسی و البته ضعف عضلات می‌توانند از علائم دیگر این عارضه باشند. اگر خواب رفتن دست و پا با این علائم همراه باشد احتمالا نشانه‌ی آسیب‌های عصبی‌ای است که در اثر ضربه خوردن دست یا پا رخ داده است، ممکن است در اثر صدماتی باشد که با تکرار استرس به اعصاب وارد می‌شود یا به خاطر عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی اتفاق بیفتد. اگر فرد مورد نظر قبلا مدتی در معرض مواد سمی قرار گرفته باشد یا مبتلا به بیماری‌‌های سیستماتیک (بیماری‌هایی که به طور هم‌زمان چند اندام و بافت گوناگون بدن را هدف قرار می‌دهند) مثل دیابت شده باشد هم ممکن است مدام دست و پایش خواب برود.

این قبیل آسیب‌های عصبی به عنوان نوروپاتی محیطی یا بیماری عصب شناخته می‌شوند، چون روی اعصابی که در حد فاصل مغز و نخاع (اغلب در دست‌ها و پا‌ها) قرار دارند، اثر می‌گذارد. بیش از ۱۰۰ نوع مختلف نوروپاتی محیطی وجود دارد که به مرور زمان ممکن است بدتر شود، تحرک فرد را کمتر کند و حتی منجر به ناتوانی او شود. بیش از ۲۰ میلیون آمریکایی دچار نوروپاتی محیطی هستند که اکثر آنها در سنین پیری قرار دارند.

اگر خواب رفتن دست و پا ادامه پیدا کند و مدام تکرار شود فرد مورد نظر حتما باید تحت بررسی و درمان پزشکی قرار بگیرد تا هر چه سریع‌تر دلایل وجود عارضه شناسایی شود و با مداوا، این اختلال تحت کنترل قرار بگیرد. اگر به موقع علت خواب رفتن دست و پا را پیگیری کنید احتمال کم‌تری وجود دارد که عواقب آن مادام العمر گریبان‌گیر‌تان شود.

علت خواب رفتن دست و پا

۱. دیابت

دیابت یکی از شایع‌ترین عوامل نوروپاتی محیطی به شمار می‌رود و در حدود ۳۰ ٪ از بیماران دیابتی مبتلا به این عارضه هستند. در نوروپاتی دیابتی خواب رفتن و دیگر علائم در اغلب موارد از قسمت پایینی پا تا مچ شروع شده و در نهایت ساق‌ پا را درگیر می‌کند. در مورد دست‌ها هم دقیقا همین‌طور است، اول دست و انگشتان خواب می‌روند و بعد از پیشرفت بیماری، بازوها هم درگیر می‌شوند. حدود دو سوم مبتلایان به دیابت دچار آسیب‌های عصبی هستند، ممکن است این آسیب‌ها خفیف یا در مواردی شدید هم باشد و در تعداد بی‌شماری این علائم در واقع سر آغاز ابتلا به دیابت است.

در ۳۰ ٪ دیگر مبتلایان به نوروپاتی محیطی، علت بروز مشکل ناشناخته یا در اصطلاح پزشکی «ایدیوپاتیک» است. در ۴۰ ٪ مابقی مبتلایان به نوروپاتی محیطی علل بیماری می‌تواند موارد مختلفی باشد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:

۲. سندرم به دام افتادن عصب

شامل اختلالاتی مثل سندرم تونل کارپال، فلج عصب اولنار (ulnar) (از اعصاب مهم اندام فوقانی)، فلج عصب پرونئال (peroneal) (شاخه‌ای از عصب سیاتیک) و فلج عصب شعاعی است.

۳. بیماری‌های سیستماتیک

این بیماری‌ها شامل انواع اختلالات کلیوی، بیماری‌های کبد، آسیب‌های وریدی و بیماری‌های خونی، آمیلوئیدوز (amyloidosis)، بیماری‌های بافت هم‌بند و التهابات مزمن، عدم تعادل هورمون‌ها (مثل کم‌کاری تیروئید)، تومورهای خوش‌خیم که به اعصاب حمله می‌کنند و سرطان‌ها می‌شوند.

۴. کمبود ویتامین

ویتامین‌های E ،B1 ،B6 ،B12 و نیاسین برای عملکرد سالم عصب، ضروری هستند. کمبود ویتامین B12 می‌تواند به کم‌خونی خطرناک منجر شود و این کم‌خونی از علل مهم نوروپاتی محیطی است. اما برعکس، ازدیاد ویتامین B6 باعث خواب رفتن دست و پا می‌شود.

۵. اعتیاد به الکل

مصرف الکل موجب کمبود تیامین یا همان ویتامین B1 می‌شود که روی عملکرد اعصاب مؤثر است. در افراد الکلی به دلیل رژیم غذایی نامناسب، کمبود ویتامین‌های مهم بدن هم کم‌کم بروز می‌کند و همه‌ی اینها می‌تواند از دلایل شایع نوروپاتی محیطی باشد. از طرفی اعتیاد به الکل به خودیِ خود باعث آسیب‌های عصبی می‌شود که محققان از آن به عنوان یک بیماری عصبی مستقل به نام نوروپاتی الکلی یاد می‌کنند.

ترکیبات سمی (زهرابه): در فلزات سنگین مثل سرب، آرسنیک، جیوه و ترکیبات تالیوم، برخی مواد شیمیایی صنعتی و زیست‌محیطی وجود دارد. البته برخی داروها به ویژه داروهای شیمی‌درمانی که مخصوصا برای سرطان ریه استفاده می‌شوند و بعضی داروهای ضدویروسی و آنتی‌بیوتیک‌ها هم حاوی این مواد هستند.

۶. عفونت‌ها

مثل بیماری لایم (Lyme)، زونا (آبله مرغان یا زوستر)، عفونت سیتومگالوویروس (cytomegalovirus)، ویروس هرپس سیمپلکس (herpes simplex) اپشتین بار ویروس (Epstein-Barr) و ویروس بیماری ایدز.

۷. بیماری‌های خودایمنی

انواع این اختلالات شامل سندرم گیلن باره (Guillain-Barre)، پلی‌نوروپاتی التهابی میلین زدای مزمن (نوعی از گلین باره)، لوپوس (lupus) و روماتیسم مفصلی.

۸. اختلالات ارثی

شامل مواردی است که در علائم حسی و حرکتی خود را نشان می‌دهد و رایج‌ترین نوع این اختلال به عنوان بیماری شارکو ماری توث (Charcot-Marie-Tooth) شناخته می‌شود.

۹. جراحات

اغلب مربوط به تروما، تحت فشار بودن اعصاب، خرد شدن عصب‌ها یا آسیب دیدن آنها شده، که منجر به درد عصب می‌شود. مثل فشار ناشی از باد فتق که به دیسک کمر وارد می‌شود یا دردها و آسیب‌های ناشی از دررفتگی استخوان.

تشخیص اختلال خواب رفتن دست و پا

اگر تمایل به پیگیری علت دقیق خواب رفتن دست و پایتان و درمان احتمالی آن دارید، باید حتما برای معاینه‌ی بالینی به پزشک مراجعه کنید. باید توجه داشته باشید که برای تشخیص دقیق و مؤثر حتما می‌بایست شرح حال کاملی از مشکل خود و پیشینه‌ی بیماری را به پزشک ارائه دهید. علائم بیماری، شرایط محیط کار، عادات اجتماعی (مثل مصرف الکل)، احتمال تماس با مواد سمی، درصد احتمال ابتلا به ایدز یا دیگر بیماری‌های عفونی و البته سابقه‌ی بیماری عصبی ارثی در خانواده‌تان را به پزشک توضیح دهید.

با توجه به معاینه‌‌ی بالینی و شرح حال بیمار، پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی مانند موارد زیر را انجام یدهد:

• آزمایش خون: درخواست آزمایش خون توسط پزشک احتمالا برای تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، مشکلات کبد یا اختلال عملکرد کلیه، سایر اختلالات متابولیک و احتمال وجود نشانه‌هایی مبنی بر فعالیت غیر طبیعی سیستم ایمنی بدن است.
• بررسی مایع مغزی نخاعی: با این تست وجود یا عدم وجود پادتَن مرتبط با نوروپاتی محیطی در بدن فرد بیمار مشخص می‌شود.
• الکترومیوگرام: تست فعالیت الکتریکی عضله (نوار عضله)
• بررسی سرعت هدایت عصبی (NCV)

بنابر تشخیص پزشک معالج به سایر آزمایش‌ها مثل موارد زیر هم ممکن است نیاز باشد:

• سی‌تی‌اسکن (CT)
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)
• نمونه (بافت) برداری از عصب
• نمونه برداری از پوست برای مشاهده‌ی انتهای تارهای عصبی

درمان خواب رفتن دست و پا

موفقیت در درمان خواب رفتن دست و پا به تشخیص دقیق نوع و علل اختلال مورد نظر بستگی دارد، هرچقدر زمینه‌ی بروز مشکل درست‌ و دقیق‌تر تشخیص داده شود درمان مؤثرتر خواهد بود. اگر به موقع به پزشک مراجعه شود و پیگیری دقیق صورت بگیرد احتمال اینکه سلول‌های عصبی محیطی از بین نرفته باشند، بیشتر است و می‌توانند دوباره‌ ترمیم شوند.

اگرچه عملا درمانی برای انواع نوروپاتی محیطی که زمینه‌ی ارثی دارند وجود ندارد، اما در عوض بسیاری از انواع اکتسابی این نوع اختلال، قابل درمان و بهبودی است. به عنوان نمونه، اگر این بیماری ناشی از دیابت باشد کنترل درست قند خون می‌تواند پیشرفت این نوروپاتی دیابتی را کُند یا متوقف کند و همین‌طور مصرف مکمل‌های ویتامین در بهبود افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی ناشی از کمبود ویتامین، مؤثر است.

انجام تمرینات ورزشی مناسب زیر نظر پزشک معالج، رعایت رژیم غذایی سالم و حفظ وزن متعادل بدن، قرار نگرفتن در معرض سموم مختلف و اجتناب از مصرف الکل می‌تواند در عدم پیشرفت یا درمان این اختلال مؤثر باشد. از طرفی پزشکان توصیه می‌کنند که افراد سیگاری مبتلا به نوروپاتی، برای ترک سیگار اقدام کنند، چون مصرف دخانیات باعث انقباض عروق خونی و اختلال در جریان خون می‌شود که این امر مانع از تأمین مواد مغذی مورد نیاز اعصاب محیطی خواهد شد.

در برخی موارد خواب رفتن دست و پا یا سایر علائم نوروپاتی محیطی ممکن است به وسیله‌ی روش‌ها و داروهایی که برای درمان تشنج و افسردگی پیشرفته تجویز می‌شود هم کاهش یابد.

مجموعه صوتی برقراری ارتباط موثر

گامی برای تسلط شما بر مهارت‌های برقراری ارتباط

مشاهده مجموعه

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر