اکو قلب یا اکوکاردیوگرام نوعی آزمایش با امواج فراصوت برای بررسی ساختار و عملکرد قلب است. پزشک با این تست میتواند عارضههای مختلفی را تشخیص دهد از جمله کاردیومیوپاتی و بیماری دریچه قلب. چندین نوع آزمایش اکو وجود دارد که در این مقاله تمام آنها را معرفی خواهیم کرد، پس همراهمان بمانید.
اکو قلب چیست؟
اکوکاردیوگرام (اکو) ترسیم گرافیکی عملکرد قلب انسان است. در طول آزمایش اکو قلب، پزشک دستهای را روی قفسه سینه شما قرار میدهد و با آن امواج صوتی پربسامد را بهسمت قلبتان میفرستد تا از حفرهها و دریچههای قلب عکس بگیرد. اینطوری پزشک عملکرد پمپاژ قلب شما را بررسی میکند.
پزشکان اغلب اکو قلب را با ۲ تکنیک داپلر رنگی و اولتراسوند داپلر ترکیب میکنند تا جریان خون را در امتداد دریچههای قلب بیمار ارزیابی کنند. در این تست از اشعه استفاده نمیشود، بنابراین این تست با سایر تستها مانند اشعه ایکس و سی تی اسکن فرق دارد که از مقادیر اندکی اشعه استفاده میکنند.
تفاوت اکوکاردیوگرام با الکتروکاردیوگرام
هر دو تست وضعیت قلب بیمار را بررسی میکنند، اما علت انجام و ظاهر نتیجه نهایی هر تست فرق دارد. آزمایش اکو ساختار و عملکرد کلی قلب بیمار را بررسی میکند و تصاویر متحرکی از این عضو میگیرد. الکتروکاردیوگرام فعالیت الکتریکی قلب بیمار را بررسی میکند. نتیجه این تست بهجای تصاویری از قلب، بهشکل یک نمودار است. خطوط روی این نمودار ریتم و ضربان قلب را نشان میدهند.
در اکوکاردیوگرافی از چه تکنیکهایی استفاده میشود؟
۱. اولتراسوند دوبعدی
پزشکان معمولا از این روش استفاده میکنند. در این تکنیک تصاویر دوبعدی گرفته میشود که روی نمایشگر کامپیوتر مانند برشهایی از قلب به نظر میرسند. میتوان این برشها را روی هم قرار داد تا یک ساختار سهبعدی شکل بگیرد.
۲. اولتراسوند سهبعدی
پیشرفت فناوری تصویربرداری سهبعدی را کارآمدتر و مفیدتر کرده است. تکنیکهای جدید سهبعدی با دقت بیشتری عملکردهای مختلف قلب انسان را نشان میدهند از جمله اینکه چقدر خوب خون را پمپاژ میکند. استفاده از این تکنیک پزشک را قادر میسازد بخشهای مختلف قلب شما را از زوایای گوناگون ببیند.
۳. اولتراسوند داپلر
این تکنیک نشان میدهد جریان خون شما چقدر سریع است و همچنین در چه جهتی حرکت میکند.
۴. اولتراسوند داپلر رنگی
اولتراسوند داپلر رنگی نیز جریان خون شما را نشان میدهد، اما از رنگهای متفاوت برای متمایزکردن جهتهای مختلف جریان استفاده میکند.
۵. تصویربرداری کرنشی
این تکنیک تغییرات در نحوه حرکت عضلات قلب بیمار را نشان میدهد و ممکن است علائم اولیه بعضی از بیماریهای قلبی را مشخص کند.
۶. تصویربرداری کنتراست
پزشک ماده حاجب را به رگ شما تزریق میکند. این ماده در تصاویر نمایان است و سبب نمایش بهتر جزئیات قلبتان میشود. برخی افراد به این ماده واکنش حساسیتی نشان میدهند، اما شدت این واکنشها ملایم است.
چه زمانی اکو قلب لازم است؟
- علائم خاصی دارید و پزشک به اطلاعات بیشتری نیاز دارد (برای تشخیص مشکل یا ردکردن مشکل احتمالی).
- پزشک فکر میکند نوعی بیماری قلبی دارید. تست اکو قلب برای تشخیص نوع بیماری و کسب اطلاعات بیشتر درباره آن استفاده میشود.
- پزشک میخواهد وضعیت عارضهایی را بررسی کند که به آن مبتلا هستید. مثلا برخی افراد بیماری دریچه قلب دارند و باید منظم این تست را انجام دهند.
- وقتی میخواهید برای عمل جراحی آماده شوید.
- پزشک میخواهد نتیجه جراحی را بررسی کند.
در اکو قلب چه چیزی مشخص میشود؟
- نقص قلبی مادرزادی.
- کاردیومیوپاتی که عضله قلب را تحتتأثیر قرار میدهد.
- اندوکاردیت عفونی که بهمعنای وجود عفونت در دریچهها یا حفرههای قلب است.
- بیماری پریکارد که کیسه دولایهای را تحتتأثیر قرار میدهد که سطح خارجی قلب را میپوشاند.
- بیماری دریچه قلب که ورودیهایی را درگیر میکند که دریچههای قلب را به هم متصل میکنند.
تست اکو همچنین ممکن است تغییراتی در قلب را نشان دهد که شاید بهمعنای وجود این مشکلات باشند:
انواع اکو قلب
هیچ تفاوتی بین نوع اکو قلب زنان و مردان وجود ندارد و پزشک ممکن است یکی از روشهای زیر را صرفنظر از جنسیت فرد پیشنهاد دهد.
۱. اکو قلب از راه قفسه سینه
اکو از راه قفسه سینه یا اکوی ترانس توراسیک متداولترین روش انجام این تست است که خارج از بدن بیمار انجام میشود. مسئول سونوگرافی دستهای (ترانسدیوسر) را بیرون از قفسه سینه برای فرستادن امواج صوتی به قلب بیمار قرار میدهد. این امواج صوتی به بخشهای مختلف قلب برخورد میکنند و برمیگردند.
پژواک (اکو) این برخوردها بهشکل تصاویر روی نمایشگر کامپیوتر ظاهر میشود. این تصاویر را میتوان ذخیره کرد تا متخصص قلب بعدا آنها را بررسی کند.
۲. اکو قلب از راه مری
در این روش تصاویر از داخل قفسه سینه گرفته میشوند نه از بیرون آن. اکو قلب از راه مری در مقایسه با روش قبل، قلب بیمار و دریچههای آن را با جزئیات بیشتری نشان میدهد، زیرا استخوانها و بافتهای بدن بین ترانسدیوسر و قلب قرار ندارند.
مسئول سونوگرافی برای این انجام تست یک ترانسدیوسر کوچک را با استفاده از یک لوله بلند و انعطافپذیر بهسمت پایین گلو و مری شما هدایت میکند. این روشِ کمتهاجمی ممکن است سبب ناراحتی موقت و ملایمی شود، اما احتمال بروز مشکلات جدی کم است.
این نوع تست اکو قلب ممکن است برای موارد زیر پیشنهاد شود:
- پزشک باید نگاه دقیقی به آئورت یا پشت قلب بیمار بیندازد (بهویژه دهلیز چپ یا بطن چپ).
- برای بررسی لخته خون؛
- برای ارزیابی دریچه میترال یا دریچه آئورت؛
- اگر فرد مشکلات ریوی یا چاقی مفرط دارد.
- اگر اکو از راه قفسه سینه به هر علتی امکانپذیر نیست.
قبل از انجام آزمایش اکو قلب از راه مری باید پزشک خود را در جریان این مشکلات بگذارید:
- مشکلات مری مانند فتق هیاتال؛
- مشکل بلعیدن غذا؛
- آپنه خواب؛
- استفاده از دارویی که باید درون رگ تزریق شود.
همچنین اگر برای مشکلات زیر دارو مصرف میکنید، باید به پزشک اطلاع دهید:
- اختلالات خواب؛
- اضطراب؛
- درد.
۳. استرس اکو
استرس اکو که گاهی تست ورزش نیز نامیده میشود، عملکرد قلب شما را تحت فشار نشان میدهد. در این حالت، تکنیسین ضربان و ریتم قلب بیمار و همچنین فشار خون او را زیر نظر دارد.
این تست مشخص میکند که قلب شما چقدر میتواند فعالیت شدید را تحمل کند. مسئول سونوگرافی قبل از شروع ورزش و پس از اتمام آن، از قلب عکس میگیرد. در بعضی موارد نیازی نیست فرد ورزش کند، بلکه پزشک به او دارو میدهد تا قلبش شدیدتر فعالیت کند. (انگار فرد در حال ورزشکردن است.) هدف از تحتفشارقراردادن قلب این است که به اکسیژن بیشتری نیاز داشته باشد.
زمانی که قلب تحتفشار قرار دارد، مسئول سونگرافی میتواند جزئیاتی را ببیند که در حالت عادی که روی تخت معاینه دراز میکشید، قادر به دیدن آنها نیست از جمله مشکلات سرخرگهای کرونری یا پوشش قلب.
آمادگی قبل از اکو قلب
۱. برای اکو قلب از راه قفسه سینه
- قبل از اکو از راه قفسه سینه نیازی نیست چیزی نخورید یا ننوشید.
- داروهایتان را مانند همیشه مصرف کنید.
- هر لباسی دوست دارید بپوشید.
۲. برای اکو قلب از راه مری
- از کسی بخواهید همراهتان به مطب پزشک یا بیمارستان بیاید، چون برای این تست بیهوش میشوید و تا ۲۴ ساعت بعد نمیتوانید رانندگی کنید.
- حداقل ۶ ساعت قبل از تست چیزی نخورید و ننوشید. پزشک ممکن است دستور دقیقتری درباره رژیم غذایی به شما بدهد که باید با دقت از آن پیروی کنید.
- از پزشکتان بپرسید چه زمانی باید داروهای همیشگیتان را مصرف کنید. ممکن است بتوانید داروهایتان را در زمان همیشگی با مقدار اندکی آب بخورید.
- اگر دیابت دارید، درباره زمان و نحوه مصرف داروهایش از پزشک خود سؤال کنید.
۳. برای اکو ورزش
- حداقل ۴ ساعت قبل از تست چیزی جز آب ننوشید و غذا نخورید.
- روز تست، دخانیات مصرف نکنید.
- ۲۴ ساعت قبل از تست اکو قلب از مصرف هر نوع کافئین (چای، قهوه و بعضی از داروهای کافئیندار) اجتناب کنید.
- از پزشک بپرسید چه زمان و چطور داروهای همیشگیتان را مصرف کنید. ممکن است نیاز باشد که در روز تست داروی قلب بخورید. همچنین ممکن است نیاز باشد دوز داروی دیابت خود را تغییر دهید.
- حین آزمایش بیهوش نخواهید شد، اما بهتر است بهدلیل خستگی پس از آن از کسی بخواهید شما را به خانه برساند.
- لباس و کفش راحت بپوشید تا برای راهرفتن روی تردمیل مشکل خاصی نداشته باشید.
اکو قلب کودکان
تست اکو قلب ممکن است مشکلات زیر را در کودکان نشان دهد:
- مورمور قلبی؛
- درد قفسه سینه؛
- آنوریسم؛
- کاردیومیوپاتی؛
- نقص مادرزادی قلبی؛
- نارسایی احتقانی قلب؛
- التهاب پریکارد؛
- بیماری دریچه قلب.
انواع اکوکاردیوگرام برای کودکان
- اکوکاردیوگرافی M-Mode؛
- اکوکاردیوگرافی داپلر؛
- داپلر رنگی؛
- اکوکاردیوگرافی دوبعدی؛
اکو قلب جنین
اکو قلب جنین نوعی تست اولتراسوند اختصاصی است که در دوران بارداری برای بررسی موقعیت، اندازه، ساختار، عملکرد و ریتم قلب نوزاد متولدنشده انجام میشود.
مزیت اکو قلب جنین چیست؟
یکی از فواید انجام اکو قلب جنین تشخیص پیش از زایمان نقص مادرزادی قلبی (CHD) است. با تشخیص این بیماری، نوزاد پس از تولد سریعتر به مداخله پزشکی دسترسی خواهد داشت.
چه کسانی باید اکوکاردیوگرام جنین را انجام دهند؟
زنانی که بیشتر احتمال دارد نوزادی مبتلا به نقص مادرزادی قلبی به دنیا آورند.
سوالات رایج
– اکو قلب چقدر طول میکشد؟
این تست معمولا ۴۰ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد، اما آزمایش اکو قلب از راه مری ممکن است تا ۹۰ دقیقه هم زمان ببرد.
– هزینه اکو قلب چقدر است؟
هزینه آزمایش قلب بستگی به این دارد که تحت پوشش بیمه باشید یا نه. همچنین نوع اکو بر قیمت نهایی تأثیر دارد. هزینه این تست در کشورمان از ۴۰۰هزار تومان تا ۳میلیون تومان است.
– چطور برای اکو قلب آماده شویم؟
بسته به اینکه کدام نوع اکو قلب را انجام میدهید باید اقدامات مختلفی انجام دهید. باید بدانید که برای اکو از راه مری بیهوش میشوید و بهتر است همراه داشته باشید.
جمعبندی
اکو قلب آزمایش مهمی است که اطلاعات زیادی درباره ساختار و عملکرد قلب شما ارائه میدهد. اگر پزشک پیشنهاد کرده است این آزمایش را انجام دهید، درباره نوع تست و انتظاری که از آن میتوانید داشته باشید سؤال کنید. گاهی ممکن است نیاز به انجام چندین تست اکو با تکنیکهای متفاوت داشته باشید تا پزشک جزئیات کافی از قلبتان به دست آورد.
شما بگویید
شما یا اعضای خانوادهتان تابهحال تست اکو قلب انجام دادهاید؟ نوع اکو و علت انجامش چه بوده است؟ نظر خود را با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. همچنین اگر این مطلب برایتان مفید بود، میتوانید آن را برای دوستان خود نیز ارسال کنید.
