آیا همیشه نگرانید که شریک عاطفی‌تان شما را رها کند؟ آیا پس از پایان هر رابطه دچار احساس فقدان و رنجی عمیق می‌شوید؟ اگر پاسختان به این سؤال‌ها مثبت است، شاید دچار طرحواره رهاشدگی باشید. طرحواره رهاشدگی نوعی الگوی رفتاری است که سبب می‌شود فرد ترس شدیدی از رهاشدن داشته باشد. افراد دچار این الگوی رفتاری درنتیجه تجربه‌های آسیب‌زای دوران کودکی خود، در روابطشان دچار مشکلات متعددی می‌شوند. با ما در این مقاله همراه باشید تا دلایل ایجاد، علائم و روش‌های درمان تله رهاشدگی را مرور کنیم.
دلیل ایجاد طرحواره رهاشدگی
ممکن است طرحواره رهاشدگی ناشی از مشکلاتی باشد که با آنها متولد شده‌ایم یا از قطع دلبستگی ایمن و دوره‌های تنهایی شدید در کودکی نشئت بگیرد. برای بیشتر مردم طرحواره رهاشدگی ناشی از هر ۲ عامل است. این افراد معمولا در ۲ سال اول زندگی‌شان با حواس‌پرتی، جدایی یا غفلت والدین مواجه شده‌اند و به همین دلیل با طرحواره رهاشدگی درگیرند.
تنهابودن و احساس رهاشدن در کودکی یکی از دردناک‌ترین احساساتی است که انسان می‌تواند تجربه کند. در این سن، انسان نیاز به مراقب جسمانی دارد و به والدینش وابسته است. اگر به هر دلیل والدین خود را از دست بدهید یا آنها به شما توجه نکنند، احساس تنهایی می‌کنید. کارشناسان می‌گویند این احساس برای کودکان مشابه افتادن در چاه همراه با ترس، تنهایی و بی‌پناهی است. این تجربه تلخ ممکن است ناشی از غفلت آشکار والدین باشد، اما در بسیاری موارد اتفاقاتی می‌افتند که والدین تسلط خود بر اوضاع را از دست می‌دهند. کودکی که بیماری والدین، افسردگی یا جدایی آنها را دیده است، بیشتر در معرض طرحواره رهاشدگی قرار می‌گیرد.
بررسی طرحواره رهاشدگی از نظر بیولوژیکی
آمیگدال یا بادامه یکی از قسمت‌های مهم در مغز انسان است که مسئول درک احساسات و واکنش به آنهاست. این بخش مغز در سنین کودکی و نوجوانی حساس‌تر است. آمیگدال احساس ترس را پردازش می‌کند و علائم خطر را ذخیره می‌کند. وقتی در بزرگ‌سالی رفتارهایی را از اطرافیان می‌بینیم که مشابه رفتار والدینمان است، طرحواره رهاشدگی فعال می‌شود. بادامه این رفتارها را تشخیص می‌دهد، احساس خطر می‌کند و واکنش جنگ یا گریز را ایجاد می‌کند. این واکنش باعث می‌شود دچار اضطراب، ناامنی، خشم و افسردگی شویم.
علائم طرحواره رهاشدگی
نشانه‌های اصلی طرحواره رهاشدگی عبارت‌اند از:
- باور نمی‌کنید که دوباره عشق را پیدا می‌کنید و به‌نظرتان روابط ناامیدکننده‌اند؛
- احساس می‌کنید کسی را در زندگی خود ندارید که به شما اهمیت بدهد؛
- وقتی کسی شما را ترک می‌کند، عاجز می‌شوید و تسلی نمی‌پذیرید؛
- همیشه نگران هستید که دیگران شما را ترک کنند و در رفتارشان دنبال نشانه‌های جدایی می‌گردید؛
- وقتی از نزدیکانتان خبر ندارید، مضطرب می‌شوید و نشخوار ذهنی می‌کنید؛
- وقتی کسی پاسخ تماس و پیام‌هایتان را نمی‌دهد خشمگین و پرخاشگر می‌شوید؛
- همیشه می‌خواهید برای دیگران مهم باشید و دوست دارید شریک عاطفی و دوستانتان دائم کنار شما باشند؛
- به دیگران احساس مالکیت دارید؛
- وقتی نزدیکانتان وقتشان را بدون شما می‌گذرانند احساس حسادت شدید می‌کنید؛
- برای جلوگیری از طردشدن در روابط جنسی ناخواسته درگیر می‌شوید؛
- به انتقاد حساس هستید؛
- نمی‌توانید متعهد شوید و تابه حال روابط طولانی‌مدت نداشته‌اید.
تست تله رها شدگی
اگر فکر می‌کنید دچار طرحواره رهاشدگی هستید، می‌توانید تست تله رهاشدگی را انجام دهید. با پاسخ به این سؤالات متوجه می‌شوید آیا این طرحواره با شرایط شما همخوانی دارد یا خیر:
- اغلب نگران ازدست‌دادن فرزند، همسر و دوستان خود هستید؟
- وقتی اطرافیانتان وقت خود را بدون شما می‌گذرانند، دیر به خانه برمی‌گردند یا پاسخ پیام‌هایتان را نمی‌دهند احساس اضطراب، حسادت و عصبانیت می‌کنید؟
- آیا همیشه فکر می‌کنید افراد غیرقابل‌اعتمادند و ممکن است با رفتاری تکانشی از روابط دور شوید؟
تأثیر تله رهاشدگی بر روابط
طرحواره رهاشدگی تجربه‌ای بسیار درونی و شخصی است و افراد با توجه به تجربیات ناخوشایند گذشته‌شان رفتارهای متفاوتی از خود نشان می‌دهند. بعضی افراد می‌ترسند شریک عاطفی خود را از دست بدهند و گروهی دیگر از مبتلایان نگران ازبین‌رفتن روابط دوستانه و کاری خودند. در ادامه، روند احتمالی یک رابطه عاطفی را وقتی یکی از طرفین در این تله گرفتار است، بررسی می‌کنیم.
۱. مرحله آشنایی
در این مرحله احساس امنیت نسبی دارید و در ذهنتان از نظر عاطفی روی طرف مقابل سرمایه‌گذاری نکرده‌اید و فقط از زمانی که با او می‌گذرانید لذت می‌برید. در این مرحله رفتار شما تقریبا طبیعی است و شریک عاطفی‌تان متوجه هیچ علامت خطری از جانب شما نمی‌شود.
۲. مرحله ماه عسل
به این مرحله که می‌رسید، احساس می‌کنید طرف مقابل را دوست دارید و تصمیم می‌گیرید وارد رابطه متعهدانه شوید. زمانی که کنار هم هستید به‌خوبی می‌گذرد و شما از معاشرت با شریکتان لذت می‌برید. در مرحله ماه عسل وقت زیادی را با هم می‌گذرانید و به همین دلیل احساس امنیت و آرامش خاطر دارید.
۳. رابطه واقعی
زندگی همیشه در مرحله ماه عسل باقی نمی‌ماند. ممکن است شریک عاطفی شما مریض شود، مشکلات خانوادگی داشته باشد یا زمان زیادی از روز را در محل کارش بگذراند. در یک رابطه سالم و امن این اتفاقات کاملا طبیعی است و هر دو طرف درک می‌کنند که شریکشان نیاز دارد به کارهایش برسد، اما اگر در تله رهاشدگی گرفتار باشید، در این مرحله وحشت‌زده می‌شوید. دائم نگرانید که ممکن است شریک عاطفی‌تان را از دست بدهید و در عین حال نمی‌خواهید خیلی وابسته به نظر برسید، پس احساسات خود را بروز نمی‌دهید و در ذهنتان با خودتان می‌جنگید و همیشه مضطربید.
۴. علامت خطر
هر اتفاق کوچکی در این مرحله به جرقه‌ای خطرناک تبدیل می‌شود. ممکن است شریک عاطفی‌تان یک پیام شما را پاسخ ندهد، یک روز تلفنش در دسترس نباشد یا تصمیم بگیرد چند روزی با دوستان خود به سفر برود. این اتفاق کوچک شما را به‌شدت نگران می‌کند و واکنش بدی نشان می‌دهید، چراکه احساس می‌کنید طرف مقابل دیگر شما را دوست ندارد و برای او مهم نیستید.
در این مرحله مبتلایان به طرحواره رهاشدگی ممکن است یکی از این دو رفتار را نشان دهند:
- بعضی با مطالبه‌گری و خشم از شریک عاطفی‌شان می‌خواهند برنامه‌های دیگرش را کنار بگذارد و کنار آنها بماند. آنها اصرار می‌کنند که طرف مقابل باید عشق و علاقه خود را به آنها اثبات کند.
- دسته دیگر از تنهاماندن می‌ترسند. این احساس چنان شدید است که مبتلا به تله رهاشدگی تصمیم می‌گیرد خودش رابطه را تمام کند.
در این مرحله شریک عاطفی شما متوجه نمی‌شود که چه اتفاقی افتاده است. او نمی‌داند چرا کسی که دوستش دارد، در این شرایط ساده عصبی شده و رفتاری سختگیرانه دارد. کارشناسان می‌گویند در این مرحله شریک عاطفی فرد مبتلا تلاش می‌کند به او اطمینان دهد که همه‌چیز عادی است، ولی موفق نمی‌شود و درنهایت به‌احتمال زیاد رابطه با شکست مواجه می‌شود.
درمان طرحواره رهاشدگی
همه ما دوست داریم برای نزدیکانمان مهم باشیم، اما مبتلایان به تله رها شدگی در دوری باطل گرفتار می‌شوند. مکانیزم مقابله با تروماهای گذشته باعث می‌شود آنها بیش از حد دچار ترس و ناامنی شوند و در روابطشان با مشکلات زیادی مواجه شوند. در ادامه، روش‌هایی را معرفی می‌کنیم که به کمک آنها می‌توانید با این طرحواره مقابله کنید.
۱. پذیرش گذشته
بعضی مردم خاطره واضحی از رهاشدن در دوران کودکی ندارند. آنها یادشان نمی‌آید که در گذشته طعم تلخ طردشدن را چشیده باشند، اما بازتاب رفتارشان نمایانگر طرحواره رهاشدگی است. کارشناسان می‌گویند برای درمان هر طرحواره‌ای ابتدا باید آن را بپذیرید. درک و پذیرش احساساتی که تجربه کرده‌اید، خودآگاهی شما را عمیق می‌کند تا بتوانید از تله رهاشدگی فاصله بگیرید.
۲. توجه به محرک‌های بیرونی
علائمی را که شما را آزرده و خشمگین می‌کنند، در نظر بگیرید و به آنها توجه کنید. آیا وقتی کسی جواب پیام‌هایتان را نمی‌دهد، ناراحت می‌شوید؟ بی‌خبری از اطرافیانتان برایتان سخت است؟ همیشه احساس می‌کنید کسی به شما توجه نمی‌کند؟ آیا در روابط ناامید و نگرانید؟ به عشق بدبین هستید؟
پاسخ به این سؤالات به شما کمک می‌کند محرک‌های تله رها شدگی را بشناسید و به آنها آگاه باشید.
۳. شناخت نشانه‌های رفتاری
کارشناسان می‌گویند برای درمان تله رهاشدگی باید به رفتارهای خود توجه کنید و نشانه‌ها را بشناسید. در طول روز دقت کنید که چه زمانی احساس خشم، نگرانی، هراس یا رنجش دارید. وقتی این احساسات را دارید، به رفتار خود توجه کنید. با این تمرین به‌مرور زمان توانایی شما در شناخت احساسات بهبود می‌یابد و می‌تواند با توجه به نیازهای عاطفی خود، بر احساس ناامنی در روابط غلبه کنید.
۴. تمرینات روزانه
از یک بولت ژورنال برای ردیابی حالات و نیازهای خود استفاده کنید و به خودتان فرصت بدهید احساسات‌تان را بیان کنید. سعی کنید از دید کسی که به شما اهمیت می‌دهد، احساسات خود را ببینید و به نیازهای درونی‌تان پاسخ دهید. برای خود یادداشت‌های کوچک بنویسید و به دیوار اتاق یا میز کارتان بچسبانید. در این یادداشت‌ها به خود یادآوری کنید که در حال گذر از طرحواره رهاشدگی هستید و باید مراقب خودتان باشید. تلاش کنید بهترین دوست خودتان باشید و برای افکار درونی خود اهمیت قائل شوید.
۵. جلسات تراپی
طرحواره رهاشدگی چالش بزرگی در زندگی روزمره است و شما را با دردهای زیادی مواجه می‌کند. عبور از این رنج‌ها برای بیشتر افراد دشوار است و احساس ناتوانی و خستگی روحی آنها را تشدید می‌کند. در این شرایط بهتر است از درمانگر کمک بگیرید. کارشناسان معتقدند شرکت در جلسات تراپی زندگی‌تان را متحول می‌کند، چراکه درمانگر در فضایی امن به شما کمک می‌کند احساسات خود را بشناسید و با آنها مواجه شوید.
۶. طرحواره‌درمانی
طرحواره‌درمانی شکلی از روان‌درمانی است که در آن درمانگر به شما کمک می‌کند با طرحواره‌های ذهنی خود مواجه شوید و آنها را حل کنید. در این روش درمانگر تجربیات و رویدادهای کودکی‌تان را به یادتان می‌آورد و سپس مکانیزهای مقابله‌ای سالم و جدیدی را به شما آموزش می‌دهد تا آنها را با الگوهای اشتباه ذهنتان جایگزین کنید. درمانگر ممکن است از تکنیک‌های تجسم هدایت‌شده، ایفای نقش و ذهن‌آگاهی کمک بگیرید تا احساسات شما را به چالش بکشد و درنهایت مسیر رهایی از طرحواره را به شما نشان دهد. با طرحواره‌درمانی یاد می‌گیرید اضطراب خود را مهار کنید و دلبستگی امن‌تری برای خود بسازید.
سخن پایانی
طرحواره رهاشدگی الگویی از فکرها و رفتارهای شماست که از تجربیات کودکی‌تان نشئت می‌گیرد. افرادی که با این طرحواره درگیرند، در روابطشان احساس اضطراب و ترس شدیدی دارند و نمی‌توانند دلبستگی امن و سالم را تجربه کنند. برای درمان تله رهاشدگی روش‌های مختلفی وجود دارند که به‌کمک آنها می‌توانید کیفیت زندگی عاطفی و آرامش ذهنی خود را بهبود دهید.
در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و رفتار شما به‌وجود می‌آورد. اگر احساس افسردگی دارید، حتما با کمک یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ارتباط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.
